Qon guruhi va rezus omilini aniqlash

Qon guruhi va rezus-faktorni aniqlash tahlili bemorni qon quyish, qon topshirish yoki jarrohlik aralashuvga tayyorlashga yordam beradi. Ushbu tekshirish rezus-ziddiyatni, ya’ni onaning immuniteti bolaning qizil qon hujayralariga hujum qilishini oldini olish uchun buyuriladi. Rezus-ziddiyati hatto chaqaloqning o’limiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun, diagnostika paytida homilador ayollarni qon guruhi va rezus-faktorini tahlil qilish kerak. Bunday tekshiruvning narxi baland emas va uni har kim buyurtma qilishi mumkin.

Tavsif

Qon tanada muhim transport funksiyasini bajaradi. Aynan u hujayralarga foydali moddalarni yetkazib beradi va tirik organizm faoliyati chiqindilarini chiqarib tashlaydi. Qonda ko’plab elementlar mavjud. Masalan, oq qon hujayralari (leykositlar) va qizil qon tanachalari (eritrositlar).

Eritrositlar yuzasida maxsus molekulalar — A va B antigenlari bo’lishi mumkin.

Shifokorlar qon guruhini antigenlaring kombinatsiyasi yordamida aniqlaydilar:

• I (0) — antigenlar yo’q;
• II (A) — A antigeni mavjud;
• III (B) — B antigeni mavjud;
• IV (AB) — A va B antigenlari mavjud.

Qon guruhini tekshirish paytida shifokorlar AB0 tizimi orqali bemorning antigenlari kombinatsiyasini tekshiradilar. Qon quyish yoki qon topshirish zarur bo’lganda, bu ma’lumot juda kerakli hisoblanadi.

Shuningdek, olimlar eritrositlar qobig’ida yana bir oqsil — RhoD ni aniqladilar. U rezus-faktor deb ataladi. Ushbu oqsilga ega bo’lgan insonlar ijobiy rezus-faktorga ega hisoblanadi, ularsiz esa salbiy. Shifokorlar qon guruhini rezus-faktorini hisobga olgan holda baholashganda, sakkizta kombinatsiya ma’lum bo’ladi. To’rtta qon guruhning har biri ijobiy yoki salbiy rezus-faktorga ega.

Sog’lom insonlar kamdan-kam hollarda qon guruhini aniqlash uchun tahlil o’tkazishlari kerak bo’ladi, chunki bu ko’rsatkich ahvolga ta’sir qilmaydi. Biroq, bu qon quyish uchun juda muhim. Insonning immun tizimi odatda o’z antijismlari bilan boshqa insonlarning antigenlariga hujum qiladi. Agar bemorga noto’g’ri qon quyilsa, immunitet tizimi donor qonidagi eritrositlarni barbod qiladi. Quyidagi simptomlarni keltirib chiqaradigan transfuziya (qon quyish) gemolitik reaksiyasi kelib chiqadi:

• nafas qisilishi;
• isitma;
• qichish;
• titrash;
• og’riq.

O’tkir gemolitik reaksiyada bemor o’lishi mumkin. Shuning uchun bemorga faqat xavfsiz qonni yuborish uchun, qon quyishdan oldin qon guruhini aniqlab olish kerak.

Birinchi qon guruhidagi insonlarga faqat ushbu qon guruhdagi insonlar qoni quyilishi mumkin. Biroq, ularning qoni har qanday qon guruhda bo’lgan bemorlarga qon quyish uchun to’g’ri keladi. Qon guruhi ikkinchi bo’lgan insonlarga uchinchi qon guruhi, uchinchi guruhli bemorlarga esa ikkinchi qon guruhi mos kelmaydi. To’rtinchi guruhdagi insonga to’rtta guruhning qonini quyish mumkin.

Qon quyishdan oldin nafaqat qon guruhiga tahlilni o’tkazish, balki rezus-faktorni ham aniqlash muhim. Rezus-faktori salbiy bo’lgan insonga rezus-faktori salbiy bo’lgan mos guruhning qonini quyish xavfsizdir. Xuddi shunday holat rezus-faktori ijobiy bo’lganlarga ham tegishli.

Donor qoni va rezus-faktori bemornikiga mos kelmasa, rezus-ziddiyati yuzaga keladi, bunda qabul qiluvchining immuniteti boshqa birovning qonidagi eritrositlarga hujum qiladi. Yaxshiyamki, endilikda qon guruhi va rezus-faktorini tahlil qilish narxi past va har kim operatsiyadan oldin tahlil tophirishi mumkin.

Rezus-ziddiyati xavfi ayniqsa homilador ayollarda yuqori darajada bo’ladi. Masalan, agar onada ijobiy rezus-faktor bo’lib, bolada esa salbiy (otadan o’tgan) bo’lsa. Bunday holda, rezus-ziddiyati homilaga zarar yetkazishi yoki hatto uni nobud qilishi mumkin. Rezus-ziddiyati bo’lgan homilador ayollarga rezusga qarshi immunoglobulin buyuriladi.

Rezus-ziddiyati ehtimoli quyidagilarni xavf-xatarlarni oshiradi:

• vaginadan qon ketishi;
• homilaning vaqtidan oldin tushishi;
• embrion qobig’idan suyuqlik yoki hujayralarni olish;
• qorin bo’shlig’i shikastlanishi.

Boshqa rezus-fatorlarga antijismlar asta-sekin ishlab chiqariladi. Shuning uchun rezus-ziddiyati ko’pincha birinchi homiladorlik paytida emas, balki ikkinchi yoki uchinchi homiladorlik paytida yuzaga keladi.

Qonni tekshirish usuli

Aglutinatsiya reaksiyasi.

Tekshirish uchun material

Venadan qon.

Qon guruhi tahlili qancha davom etadi?

Bir kun.

Adabiyot

1. Dolgov VV, Menshikov VV Klinik laboratoriya diagnostikasi. Milliy yetakchilik. M., 2013 yil.

Odatda, shifokorlar ertalab soat 8-11 larda qon tekshiruvini o’tkazadilar, chunki ertalab qonning xususiyatlari kamroq o’zgaradi. Shuning uchun ertalabki test natijasi eng aniq hisoblanadi.

Tekshiruvdan 8 soat oldin gazsiz suvdan boshqa hech qanday ichimlik yoki yegulik iste’mol qilish mumkin emas. Tahlil arafasida oxirgi ovqatlanishda faqat kam yog’li ovqatlarni iste’mol qilish tavsiya etiladi: bo’tqa, salatlar, qaynatilgan tovuq.

Test natijalari buzilishi xavfini kamaytirish uchun qonni tinch holatda topshirish muhimdir. Shuning uchun, tekshiruvdan bir soat oldin yugurish va stress holatda bo’lish mumkin emas. Bir joyda o’tirib, chuqur nafas olish uchun laboratoriyaga 15 daqiqa oldin kelish tavsiya etiladi. Bu tinchlanishga yordam berib, tahlil natijasi aniqligini oshiradi.

Qon guruhini tekshirish quyidagi holatlarda buyuriladi:

• operatsiyadan oldin;
• homiladorlikni rejalashtirishda;
• homilador ayollarni tekshirish paytida;
• organ transplantatsiyasi yoki qon quyishdan oldin;
• yangi tug’ilgan chaqaloq va uning onasini tekshirishda.

Ushbu tekshiruvda normal ko’rsatkichlar yoki normadan chetga chiqishi mumkin bo’lgan holatlar mavjud emas. Test shunchaki to’rtta qon guruhdan birini va rezus-faktorini (salbiy yoki ijobiy) aniqlab beradi.

Qon guruhini tahlil qilishning arzon narxi tufayli, kerak bo’lganda, ushbu tekshiruvga buyurtma berish jarayoni osonlashadi. Boshqa talab qilinadigan testlar ham arzon. Masalan, biokimyoviy qon tahlili.